Autor: Michael S. Heiser
Podsumowanie odcinka:
Naszym kolejnym problematycznym fragmentem związanym z chrztem są Dzieje Apostolskie 2:38. Interpretacja tego fragmentu wiąże się z greckim przyimkiem eis, jak również z ogólnym kontekstem księgi Dziejów Apostolskich, jeśli chodzi o pokutę i chrzest.
Podcast:
Witamy ponownie w podcaście Naked Bible. W tym odcinku chcemy kontynuować naszą serię dotyczącą problematycznych fragmentów związanych z chrztem. Dzisiaj będziemy mówić o Dziejach Apostolskich 2:38. Ten werset pojawia się po kazaniu Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy, zaraz po tym, jak właśnie oskarżył słuchających Żydów o wydanie na śmierć Jezusa, Mesjasza. Publiczność jest zrozumiale rozżalona tym, co zrobiła, a więc czytamy (począwszy od wersetu 37):
37 Gdy to usłyszeli, przejęli się do głębi serca. Zapytali Piotra i pozostałych apostołów: Co mamy uczynić, bracia? 38 Piotr odpowiedział: Nawróćcie się i niech każdy z was przyjmie chrzest w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie waszych grzechów, a weźmiecie dar Ducha Świętego. (BE)*
Kontrowersyjną częścią jest werset 38: „Nawróćcie się i niech każdy z was przyjmie chrzest w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie waszych grzechów”. Czy mamy przyjąć to sformułowanie jako wskazujące, że chrzest powoduje odpuszczenie grzechów? Jest kilka rzeczy, które należy rozważyć przed wyciągnięciem takiego wniosku – cechy tekstu i szerszego kontekstu księgi Dziejów Apostolskich, które są zbyt często ignorowane w odniesieniu do tego wersetu.
Po pierwsze, werset ten jest naprawdę kontrowersyjny tylko wtedy, gdy popełni się błąd polegający na oddzieleniu nakazu chrztu od wcześniejszego nakazu nawrócenia się. Niemowlęta nie mogą nawrócić się i, jak widzieliśmy we wcześniejszych podcastach, nie ma żadnego precedensu dla idei, że rodzice mogą wierzyć za dzieci lub że ktokolwiek może wierzyć za kogokolwiek innego tak, że wynikiem jest zbawienie dla tej osoby, która nie wierzyła własnym sercem. Więc to wszystko jak dotąd jest jasne. Ten werset, cokolwiek miałby oznaczać, nie oferuje więc żadnego wsparcia dla idei regeneracji niemowląt poprzez chrzest. Wystarczy zadać pytanie, czy tego właśnie dokonywało obrzezanie dla niemowląt, aby zburzyć cały ten pomysł – obserwując analogiczny związek, jaki Paweł rysuje pomiędzy obrzezaniem a chrztem w Kolosan 2:11-12, któremu poświęciliśmy tak wiele czasu we wcześniejszych odcinkach tej serii.
Po drugie, ponieważ nawrócenie jest tutaj częścią równania, mamy na uwadze osoby dorosłe lub przynajmniej takie, które mogą podjąć decyzję wiary, aby nawrócić się w imię Jezusa Chrystusa. Prowadzi to do spostrzeżenia, że – ponownie – cokolwiek miałoby znaczyć sformułowanie „przyjmijcie chrzest na odpuszczenie grzechów”, nie może być ono oddzielone od nawrócenia się. Odpowiedzialna interpretacja nie może być zamknięta na pierwszą połowę wersetu przy interpretacji drugiej połowy wersetu.
Po trzecie (i chyba najważniejsze), wyrażenie przyimkowe „na odpuszczenie grzechów” jest dość elastyczne w interpretacji. Przyimek „na” to grecki przyimek eis, który według greckich gramatyków może mieć aż kilkanaście możliwych niuansów znaczeniowych. Jednak w węższym zakresie komentatorzy i bibliści argumentowali za zasadniczo dwoma niuansami semantycznymi dla tego przyimka w Dz 2:38. Pierwszy z nich nazwiemy „celem”. W tym wariancie werset ten brzmiałby:
Nawróćcie się i przyjmijcie chrzest każdy z was w imię Jezusa Chrystusa w celu odpuszczenia waszych grzechów.
Ten pogląd wyraźnie stawia fizyczny akt chrztu jako krytyczny dla uzyskania przebaczenia grzechów. Ale czy to jest zgodne z paralelą obrzezania, której poświęciliśmy tyle czasu we wcześniejszych odcinkach podcastu? Nawet w Starym Testamencie, kwestią zbawienia nie było samo obrzezanie, gdyż rzesze Żydów, którzy byli obrzezani, stali się apostatami i bałwochwalcami. Autorzy Starego Testamentu mówili o znaczeniu obrzezanego serca – czyli lojalnej wiary w Jahwe (np. Pwt 10:16 czy Pwt 30:6). Trzeba by się zastanowić, jaką rolę ma nawrócenie, jeśli chrzest jest niezbędny do uzyskania przebaczenia.
Rozważ te dwa pytania: Czy ktoś mógłby zostać naśladowcą Chrystusa nawracając się, a następnie nie przyjmując chrztu? Albo, czy mógłby stać się naśladowcą Chrystusa będąc nienawróconym, a mimo to będąc ochrzczonym? Sugerowałbym, że łatwo byłoby wykazać, że nawrócenie przeważa nad chrztem w teologii Nowego Testamentu. Nie pójdziesz do nieba bez zwrócenia się do Chrystusa w ramach nawrócenia. Ale czy można dostać się do nieba nie będąc ochrzczonym? Myślę, że odpowiedź na to pytanie jest łatwo widoczna, gdy weźmiemy pod uwagę resztę teologii Dziejów Apostolskich i analogię do obrzezania. Aby nakreślić, co mam tu na myśli, we wszystkich fragmentach, w których nawrócenie i chrzest są wymienione razem (tutaj w Dz 2:38, a następnie Dz 3:19 i 26:20), nawrócenie poprzedza chrzest. W innych miejscach księgi Dziejów Apostolskich zbawienie jest opisane jako dar Boży bez uwzględnienia (czy nawet wzmianki) o chrzcie wodnym. Na przykład masz tak w Dz 10:43 (i warto przy okazji spojrzeć na werset 47), Dz 13:38-39, 48, Dz 15:11, Dz 16:30-31, Dz 20:21 i Dz 26:18.
Na koniec, w kwestii obrzezania, postawmy te same dwa pytania, które przed chwilą zadaliśmy w odniesieniu do obrzezania. Czy ktoś mógłby być wyznawcą Jahwe nawracając się i nie będąc obrzezanym? Tak. Mamy przykłady takie jak Naaman (trędowaty w 2 Krl 5), który wyraźnie dostrzegł Jahwe jako prawdziwego Boga przed swoim powrotem do Syrii. Ale nigdy nie był obrzezany. A co z drugą stroną medalu? Czy ktoś mógłby być wyznawcą Jahwe nie nawracając się, ale nadal poddając się obrzezaniu? Otóż Stary Testament przynosi liczne świadectwa – na przykład wygnanie do Babilonu – które mówią nam, że Bóg nie postrzega buntowniczego serca (nieobrzezanego serca) jako wykazującego lojalność wobec Niego, niezależnie od tego, czy dana osoba została fizycznie obrzezana. Jahwe przedstawia to w najcięższych słowach prorokowi Ozeaszowi, gdzie mówi mu, że Izrael jest lo ammi – nie jest moim ludem – z powodu swojej nielojalności, buntu i odmowy nawrócenia (Ozeasz 1:9).
Wyjaśnienie celu dla kontrowersyjnego zwrotu w Dziejach Apostolskich 2:38 nie ma więc zbyt wiele do zaoferowania. Kolejną opcją, którą zazwyczaj przeczytasz w komentarzach i materiałach akademickich jest to, co nazwiemy poglądem „przyczynowym”. W tej opcji werset ten brzmiałby:
Nawróćcie się i przyjmijcie chrzest każdy z was w imię Jezusa Chrystusa z powodu (lub na podstawie) przebaczenia waszych grzechów.
Ta opcja bardzo mocno sugeruje, że człowiek ma być ochrzczony tylko ze względu na nawrócenie, które jest tym, co spowodowało (lub wytworzyło) przebaczenie grzechów. Taki pogląd zachowuje doktrynę zbawienia z łaski przez wiarę – nawrócenie – i byłby zgodny ze starotestamentowym obrzezaniem dorosłych, kiedy to ktoś decydował się porzucić innych bogów i stać się wyznawcą Jahwe, a następnie otrzymywał obrzezanie, aby wejść do wspólnoty wiary i uczyć się o Jahwe oraz o tym, jak być należycie z Nim związanym. Jednym z przykładów, gdzie przyimek eis nosi taki niuans semantyczny (co ciekawe) jest Ew. Łukasza 11:32, która została napisana przez tego samego autora, co księga Dziejów Apostolskich. W Łukasza 11:32 czytamy:
32 Mieszkańcy Niniwy powstaną na sądzie razem z tym pokoleniem i potępią je, bo oni opamiętali się pod [MH: tu jest nasz przyimek eis] wpływem nauczania Jonasza, a tu jest ktoś większy niż Jonasz. (BE)
Stwierdziłbym więc, że najbardziej spójną interpretacją jest to, że Dzieje Apostolskie 2:38 skupiają się na nawróceniu, a inne elementy następują w związku z nawróceniem. Oznacza to, że nawrócenie powinno w naturalny sposób prowadzić do decyzji o przyjęciu chrztu. Odmienione serce, ukazane zarówno pod względem zaufania do imienia czy osoby Jezusa, jak i chęć przyjęcia chrztu są związane z odpuszczeniem grzechów. Ale przebaczenie nie jest udzielane przez akt zewnętrzny, ale w odpowiedzi na akt wewnętrzny. Zatem obrzezane serce (serce nawrócone) to takie, które ukaże się w zewnętrznym akcie wierności Jezusowi, jakim był chrzest wodny. To oczywiście nie niweczy ważności chrztu niemowląt – zakładając, że chrzest niemowląt jest zgodny ze starotestamentową teologią obrzezania (co obszernie omówiliśmy we wcześniejszych odcinkach podcastu na temat chrztu). Rytuał obrzezania nie dawał zbawienia ani nie predysponował niemowlęcia do wiary w Jahwe. Raczej umieszczał dziecko we wspólnocie wiary, która otrzymała objawienie o prawdziwym Bogu (Jahwe) i o tym, jak należy się do niego właściwie odnosić.
*BE – Biblia Ekumeniczna, 2017, Towarzystwo Biblijne w Polsce
Artykuł ten został przetłumaczony z języka angielskiego z transkryptu odcinka 10 podcastu NakedBible. Odcinki podcastu dostępne są pod linkiem https://nakedbiblepodcast.com/episodes/
Swoim podcastem NakedBible dr M. Heiser zaprasza wszystkich zainteresowanych do głębszych studiów Biblii w kontekście jej współczesnych odbiorców.
Dr Michael S. Heiser był amerykańskim teologiem, autorem wielu książek m.in. The Unseen Realm (2015), Supernatural (2015, której polskie tłumaczenie dostępne jest na stronie miqlat.org), Angels (2018), Demons (2020) oraz dyrektorem szkoły Awakening School of Theology and Ministry na Florydzie. Więcej informacji na temat pracy Dr Heisera: https://drmsh.com/